Açıklama
Klimatoloji ve Meteoroloji
Amacı, Hedefi ve İçeriği
Genel olarak Türkiye’deki ve dünyadaki klimatoloji ve/ya da meteoroloji öğretimi incelendiğinde, çeşitli bilim dallarından ve uzmanlık alanlarından öğrencilerin, birlikte ve/ya da ayrı olarak temel klimatoloji ve meteoroloji derslerini çeşitli bölümlerde zorunlu ya da seçmeli ders kapsamında aldıkları görülür. Bazı alanlarda temel klimatoloji ve/ya da meteoroloji dersleri, klimatoloji ve meteorolojinin öteki konularını ya da dallarını içeren çeşitli kuramsal dersler ve uygulamalar (örn. laboratuar dersleri, arazi-ölçüm çalışmaları) ile tamamlanır. Bazı bölüm ve alanlarda ise, temel klimatoloji ve/ya da meteoroloji dersleri o bölüm ve alanda gerekli olduğu için ya da öğrencilerin kendi entelektüel istekleri ile seçmeli olarak okunur.
Amaç
Klimatoloji ve Meteoroloji adını verdiğimiz bu kitap, coğrafya, meteoroloji, klimatoloji ve hidroloji vb. lisans öğrencilerinin ve klimatoloji ve meteorolojinin daha ileri çeşitli kuramsal ve uygulamalı derslerini alan lisansüstü öğrencilerin gereksinim duyacağı temel atmosfer, hava, iklim ve atmosferik çevre konularını içerir. Kitap ayrıca, klimatoloji ve/ya da meteorolojinin bazı konularını zorunlu ya da seçmeli ders olarak alan ya da bu konulara gereksinim duyan bilim ve mühendislik alanlarının ilgileneceği ve doğrudan yararlanacağı bir kitap olmayı da hedefler. Kitapta temel fizik ve matematik bilgisi gerektiren bazı ileri klimatoloji ve meteoroloji konuları, bunlara ilişkin eşitlikler ve çözümlü örnek problemler bulunmasına karşın, kitap ağırlıklı olarak klimatoloji ve meteorolojinin temellerini bütüncül bir yaklaşımla eksiksiz vermeyi amaçlar.
Bu yüzden, kitabın birinci baskısı, yukarıdaki satırlarda özetlenen yeni sorun ve konular ile atmosfer, hava, iklim ve atmosferik çevre konularıyla ilgilenen bilim dalları ve alanları ile ilgili mesleklerin gereksinimlerini karşılayacak temel bir ders ve kaynak kitabı olarak tasarlandı ve buna uygun bir içerikle hazırlandı. Bu kapsamıyla genel klimatoloji ve uygulamalı klimatolojinin çeşitli uzmanlık alanlarıyla ilgilenenleri, özellikle iklim, iklim değişikliği ve değişkenliği, atmosferik çevre, hidroklimatoloji, kuraklık ve çölleşme, sinoptik klimatoloji gibi konularda desteklemeyi ve onların gereksinimlerini karşılamayı amaç edindi. Meteoroloji ve uygulamalı meteorolojinin çeşitli konuları içinse, kitabın özellikle Güneş ve Yer radyasyonu, hava hareketlerini oluşturan ve denetleyen kuvvetler, hava haritalarının çözümlenmesi ve yorumlanması, şiddetli hava, bulut ve yağış oluşumu, yapay yağış, hidroloji ve su kaynakları vb. konularda iyi bir yol gösterici, sonrası için de iyi bir başvuru kaynağı olması amaçlandı. Benzer bir biçimde, kitapta, iklimsel rahatlık ve insan sağlığı, hava kirliliği, bulut, yağış ve sis oluşumu ve çeşitleri ve şiddetli hava gibi çok sayıda konuyla ilgili olarak Türkiye ve bölgesi açısından gereksinim duyulduğunu düşündüğümüz özel bilgi ve değerlendirmeler ile bireşimin ağırlıklı olarak yer almasına önem verildi. Kitabın burada üzerinde durulması gereken bir başka özelliği de, hemen her bölümdeki ana ve alt konulara ilişkin örnek grafik, diyagram (çizenek), harita, fotoğraf gibi eğitsel ve görsel materyallerin, Türkiye’den ve/ya da Türkiye’de hava ve iklimi denetleyen sinoptik ölçekli basınç ve rüzgar sistemlerinin etkili olduğu coğrafi alandan seçilmiş oluşudur. Fotoğraflarla birlikte kitaptaki toplam sayısı 362 olan şekillerin çoğu kendi özgün çalışma ve tasarımlarımıza dayanarak çizilirken, şekillerin bir bölümü temel kaynaklardaki bilinen örneklerden esinlenerek yeniden düzenlendi ve çizildi.
Klimatoloji ve Meteoroloji kitabı, atmosfer, hava, iklim ve atmosferik çevreye ilişkin bugünkü bilgilerimiz kapsamında, çağdaş meteoroloji ve klimatolojinin temellerini coğrafya, klimatoloji, meteoroloji, hidroloji, biyoloji, ekoloji, halk sağlığı, fizik, oseanografi, deniz bilimleri ve mimarlık ile meteoroloji, ziraat, orman, inşaat, jeoloji, hidrojeoloji ve çevre mühendisliği gibi bölümlerde okuyan lisans ve lisansüstü öğrencilerine ve bu alanlarda çalışan meslek sahiplerine, uzmanlara ve bilimcilere aktarmayı, bu bilgilerin üç boyutlu tartışılmasını, özümsenmesini, öğrenilmesini ve uygulanmasını sağlamayı hedefler.
Belirlenen bu hedefe ulaşabilmek için kitabın amacı da, atmosfer, hava ve iklimin temelleri; atmosferin fiziksel ve kimyasal özellikleri; fiziksel iklim sistemi; Yerküre’nin enerji bütçesi ve sıcaklık; hava basıncı, atmosfer dolaşımı ve rüzgarlar; hidrolojik döngü, atmosferde nem, doyma, yoğunlaşma, bulut oluşumu, kararlılık; yağış oluşumu, türleri ve klimatolojisi; hava ve iklimin şekillenmesindeki temel etmenlerden hava kütleleri ve cepheler, hava sistemleri, desenleri ve olayları; şiddetli hava olayları (gökgürültülü-şimşekli fırtına (oraj), hortum ve tropikal siklonlar) ve bunların doğal ve sosyal ortama olan etkilerinin incelenmesi; atmosferdeki kısa süreli süreçler, meteorolojik olaylar ve bunlardaki değişimler ile yeryüzündeki iklimler, onların kökenleri, dağılışları ve doğal çevreyi şekillendiren bir öğe olarak rolü konularında temel bilimsel bilgiyi sunmak, tartışmak ve öğrencinin uygulama, çözümleme ve bireşim yapma yeteneğini geliştirmek olarak belirlendi.
İçerik
Kitap, klimatoloji ve meteorolojinin temel konularının yanı sıra, son yıllarda yayımlanan ya da gözden geçirilmiş yeni baskıları yapılan kitaplarda sıklıkla yer alan uygulamalı ve seçilmiş konuları da içeren, aşağıda ana çizgileri ile verilen altı ana konuyu bütüncül ve çağdaş bir yaklaşımla sunacak biçimde tasarlandı:
- Konu (Atmosfer, Hava ve İklimin Temelleri), Yerküre sistemi ve atmosferi, yüzey ve yüksek atmosfer gözlemlerini, hava ve iklimi denetleyen etmenleri ayrıntılı olarak ele alarak, atmosfer, hava, iklim, iklim değişikliği ve fiziksel iklim sistemi konularını güncel bilimsel ve teknolojik gelişmelerin ışığı altında tartışır.
- Konu (Radyasyon ve Hava Sıcaklığı), temel olarak radyasyon ve hava sıcaklığı konularını kapsar. Bu ana konu, Güneş ve Yer radyasyonu, Yerküre’nin enerji dengesi ve ısınması, hava sıcaklığı ve ölçülmesine ilişkin ayrıntılı bir tartışmayı ve değerlendirmeyi içerir.
- Konu (Hava Basıncı, Atmosfer Dolaşımı ve Rüzgarlar), kitabın en kapsamlı, başka bir deyişle hem içerik hem de bölüm sayısı açısından en hacimli iki konu gurubundan birincisi özelliğini taşır. Bu yüzden bu bölüm, çok sayıda etkin eğitsel ve görsel materyal (çizelge, çizenek, harita ve fotoğraf, vb.) yardımıyla, hava basıncı, hava haritaları, rüzgarlar, dikey hava hareketleri ve onları oluşturan kuvvetler, küresel ve mezo ölçekli atmosfer dolaşımı, jet akımları ve yerel rüzgarlar konularının ayrıntılı bir tartışmasını ve sunumunu içerir. 2. Konuya benzer biçimde, hangi kapsamda el alınırsa alınsın 3 Konu temel bir klimatoloji ve/ya da meteoroloji dersinin ya da kursunun olmazsa olmaz nitelikteki başlıca bölümlerini içerir.
3. Konu 8. Bölümde, sonraki konuları, özellikle yatay ve dikey hava hareketleri, atmosfer dolaşımı, bulut-yağış oluşumu ve yağışın coğrafi dağılışı, hava sistemleri ve şiddetli hava olayları gibi klimatoloji ve meteorolojinin önemli konularını kolay öğrenebilme ve üç boyutlu kavramayı sağlamak, yüzey ve yüksek hava haritalarını yorumlayabilmek ve temel hava öngörüleri yapabilmek için bağımsız bir “Hava Haritaları ve Çözümlemesi” bölümü tasarlandı. Bu bölümde, basınç sistemlerinin tanınması ve nitelendirilmesinin yanı sıra yüzey ve yüksek atmosfer hava haritalarının hazırlanmasında ve çizilmesinde kullanılan sinoptik meteoroloji kodları da yalınlaştırılarak açıklandı. - Konu (Hidrolojik Döngü, Atmosferde Nem, Kararlılık, Bulut, Sis ve Yağış), örneği az sayıda kitapta bulunabilecek olan bir yaklaşımla ilgili tüm alt konular birer bağımsız bölüm olarak hazırlandı. Böyle bir bölüm tasarımı, hidroloji ve su kaynakları konularına ek olarak, kitapta, doyma, yoğunlaşma, bulut, yağış ve sis oluşumları, hidroklimatoloji ve hidrometeoroloji konu ve sorunlarına verilen önemin bir göstergesi olarak kabul edilmelidir. 4. Konu bu kapsamda, “Hidrolojik Döngü ve Atmosferde Nem”, “Adyabatik Sıcaklık Değişiklikleri ve Kararlılık”, “Bulut Oluşum Süreçleri ve Bulut Çeşitleri”, “Sis Oluşumu ve Çeşitleri”, “Yağış Oluşumu, Çeşitleri ve Yapay Yağış”, “Yağış Klimatolojisi” bölümlerine ayrılarak tartışıldı.
- Konu (Hava Kütleleri, Cepheler, Siklonlar ve Şiddetli Hava Olayları) ise, geleneksel klimatoloji ve/ya da meteoroloji ve atmosfer bilimleri temel ders kitaplarındaki alışılagelmiş uygulamalarla uyumlu bir bölüm dağılışı ve içeriği tasarlandı. Bu kapsamda, gökgürültülü fırtınalar ve orta enlem cephesel alçak basınç sistemleri gibi Türkiye ve bölgesinde etkin ve etkili olan hava sistemleri ve şiddetli hava olaylarına daha çok ağırlık verildi. 5. Konuda, hava kütleleri, cepheler, orta enlem siklon ve antisiklonları ve onların ürettiği hava olayları, gökgürültülü fırtınalar, hortumlar ve tropikal siklonlar kapsamlı olarak tartışıldı. Hava kütleleri, cepheler ve hava olayları, orta enlem siklon ve antisiklonları bölümleri, daha iyi anlaşılmalarını sağlamak amacıyla, Türkiye ve bölgesine ilişkin çok sayıda iki ve üç boyutlu özgün çizenek, harita ve fotoğraf ile etkili bir biçimde desteklendi.
- Konu, çağdaş klimatoloji ve/ya da meteoroloji kitaplarının çoğunda artık yaygın bir sunuş tarzı olan bazı önemli uygulamalı ve seçilmiş konuları ele aldığımız dört bölümden oluşturuldu. Uygulamalı ve Seçilmiş Konular, Atmosfer Optiği, Hava Kirliliği ve Asit Yağışları, İklimsel Rahatlık ve İnsan Sağlığı ile İklimlerin Sınıflandırılması bölümlerinden oluşur. Bunlardan, “Atmosfer Optiği” bölümü kuramsal, “Hava Kirliliği ve Asit Yağışları” ve “İklimsel Rahatlık ve İnsan Sağlığı” bölümleri ise uygulama özellikli seçilmiş konulardır. Bu bölümler, ileri uzmanlık ve/ya da bağımsız olarak okutulabilecek lisansüstü dersleri olarak düşünüldü. İklimlerin Sınıflandırılması başlıklı 29. bölüm, kitabın ders kitabı olarak okutulabileceği akademik birimlerde temel klimatoloji ve/ya da meteoroloji programını tamamlayıcı ya da ayrı bir ders olarak düzenlenebilir.
Bugünkü kapsamıyla Klimatoloji ve Meteoroloji kitabının bu birinci basımı, hem hava sistemlerinin oluşumlarını, özelliklerini ve bağlantılı hava olaylarını, hem de yüzey ve yüksek atmosfer hava haritalarının çözümlenerek öznel değerlendirme ve öngörülerin yapılması için gerekli olan bilimsel bilgi, yöntem ve araçları içerir. Ancak, kitap için bağımsız bir nümerik (sayısal) hava tahmini bölümü hazırlanması düşünülmedi. Bunun nedeni, sayısal hava öngörüsünün bilimsel ve yeterli bir düzeyde açıklanabilmesi için, çok sayıda eşitlik, ileri matematik bilgisi ve hesaplamanın gerekli oluşudur. Burada tüm bunların verilmesi ise, kitabın ana hedef ve amacından sapmasına neden olacaktır.
Kitabın çeşitli bölümlerinde toplam 21 adet Çözümlü Örnek Problem, metnin akışını bozmamak ve kitabı ders kitabı olarak okutacak akademisyenin ya da öğretmenin önceliğine bırakarak çerçeve içerisinde verildi.
Klimatoloji ve Meteoroloji Kitabının gelecekteki olası gözden geçirilmiş baskılarında tüm bölümler için hazırlanması planlanmakla birlikte, kitabın bu birinci baskısında ancak altı bölümde birer, bir bölümde ise iki adet özel konu verilebildi.
Kitap, ayrıntılı sayılabilecek ama aynı zamanda yalın ve kolay anlaşılır bir Ekler Bölümü içerir. Ekler Bölümü, ilgili bölümlerde açıklanan çeşitli konulara ve yöntemlere ilişkin hesaplama ve birimler arası dönüşüm çizelgelerini, bazı evrensel sayıları ve nicelikleri içerir. Ayrıca, Ek A “Bilimsel Sayı ve İşaret Sistemi”ni, Ek B ise “Uluslararası Bilimsel Ölçü Birimleri Sistemi (SI)”ni açıklar.
İçindekiler
Önsöz
1. Konu
Atmosfer, Hava ve İklimin Temelleri
1. Bölüm: Atmosfer, Hava ve İklime Giriş
1.1 Meteoroloji ve Klimatoloji
1.2 Hava, İklim, Çevre ve İnsan Etkileşimleri
1.3 Hava ve İklim Öğeleri
1.3.1 Ölçülen Öğeler
1.3.2 Hesaplanan Öğeler
1.3.3 Dolaylı Öğeler
1.4 Yüzey ve Yüksek Atmosfer Gözlemleri
1.4.1 Yağış İstasyonları ve Gözlemleri
1.4.2 Küçük Klimatoloji İstasyonları ve Gözlemleri
1.4.3 Büyük Klimatoloji İstasyonları ve Gözlemleri
1.4.4 Sinoptik Meteoroloji İstasyonları ve Gözlemleri
1.4.5 Otomatik Hava Gözlem İstasyonları
1.4.6 Radyosonde İstasyonları ve Gözlemleri
1.5 Uydu Gözlemleri
1.5.1 Sabit Yörüngeli Uydular
1.5.2 Kutupsal Yörüngeli Uydular
1.6 Küresel Gözlem Sistemi
Kaynaklar
- Bölüm: Yerküre Sistemi ve Atmosfer
2.1 Kuvvetler ve Hareketler
2.1.1 Newton’un Hareket Yasaları
2.1.2 Çekim Kuvveti
2.2 Maddenin Özellikleri
2.2.1 Maddenin Genel Özellikleri
2.2.2 Maddenin Atom Yapısı
2.2.3 Kimyasal Bağlar ve Molekül
2.3 Yerküre Sistemi
2.3.1 Katı Yerküre
2.3.2 Suküre
2.3.3 Havaküre
2.3.4 Canlılar Küresi
2.4 Atmosferin Bileşimi ve Evrimi
2.4.1 Karbondioksit
2.4.2 Su buharı
2.4.3 Metan
2.4.4 Diazotmonoksit
2.4.5 Kloroflorokarbonlar
2.4.6 Aerosol’ler
2.4.7 Ozon
2.4.8. Atmosferin Evrimi
2.5. Atmosferin Dikey Yapısı ve Katmanları
2.5.1. Hava Basıncının Dikey Değişimleri
2.5.2. Hava Sıcaklığının Dikey Değişimleri ve Atmosferin Katmanları
2.5.3. Hava Bileşiminin Dikey Değişimleri ve Atmosferin Katmanları
Kaynaklar - Bölüm: Hava, İklim ve İklim Değişikliğinin İlkeleri
3.1 Hava ve İklim Kavramları
3.2 Hava ve İklimi Denetleyen Etmenler
3.2.1 Enlem
3.2.2 Kara ve Deniz Dağılışı
3.2.3 Atmosferin Genel Dolaşımı
3.2.4 Okyanusların Genel Dolaşımı
3.2.5 Yerşekilleri ve Yükselti
3.2.6 Fırtınalar
3.3 İklimsel Değişkenlik ve Değişiklik
3.4 Fiziksel İklim Sistemi ve Bileşenleri
3.4.1 Fiziksel İklim Sistemi Düşüncesi
3.4.2 Fiziksel İklim Sisteminin Bileşenleri
3.5 Eski İklim Değişikliklerinin İncelenmesi
Kaynaklar - Konu
Radyasyon ve Hava Sıcaklığı
4. Bölüm: Güneş ve Yer Radyasyonu
4.1 Yerküre-Güneş İlişkileri
4.1.1 Yerküre’nin Hareketleri
4.1.2 Mevsimler
4.1.3 Yerküre ve Güneş Arasındaki İlişkilerdeki Değişiklikler
4.2 Isı ve Sıcaklık
4.2.1 Isı Taşınması Düzeneği
4.2.2 Işınım Yasaları
4.3 Güneşlenme Süresi ve Güneş Işınımı Ölçümleri
4.3.1 Güneşlenme Süresi Ölçümü
4.3.2 Güneş Işınımı Ölçümü
Kaynaklar - Bölüm: Yerküre’nin Enerji Dengesi ve Isınması
5.1 Gelen Güneş Işınımı
5.1.1 Atmosferde saçılma
5.1.2 Refleksiyon
5.1.3 Absorpsiyon
5.2 Giden Yer Işınımı
5.3 Yerküre-Atmosfer Sisteminin Isı Enerjisi Bütçesi
5.3.1 Yeryüzünün Enerji Bütçesi
5.3.2 Atmosferin Enerji Bütçesi
5.3.3 Gezegensel Enerji Bütçesi
5.4 Yeryüzüne Gelen Güneş Işınımının Dağılışı
5.4.1 Net Işınım
5.4.2 Radyasyon Akılarının Enlemsel ve Mevsimsel Değişimleri
5.5 Sera Etkisi
5.5.1 Doğal Sera Etkisi
5.5.2 Kuvvetlenen Sera Etkisi
Kaynaklar - Bölüm: Hava Sıcaklığı ve Ölçülmesi
6.1 Sıcaklık Ölçümleri
6.1.1 Mekanik Termometreler
6.1.2 Elektrikli Termometreler
6.2 Sıcaklık Ölçekleri
6.3 Hava Sıcaklığı Verileri
6.4 Sıcaklığı Gösterim Biçimleri
6.4.1 Haritalar
6.4.2 Grafikler
6.5 Sıcaklık Değişimlerini Denetleyen Etmenler
6.5.1 Kara ve Deniz Dağılışının Etkisi
6.5.2 Okyanus Akıntılarının Etkisi
6.5.3 Yükselti Etmeni
6.5.4 Coğrafi Konum Etmeni
6.5.5 Bulut Örtüsü ve Albedo
6.6 Sıcaklığın Dünya Üzerindeki Dağılışı
6.7 Sıcaklık Döngüleri ve Sıcaklık Gecikmesi
6.7.1 Günlük Sıcaklık Değişimi ve Gecikmesi
6.7.2 Yıllık Sıcaklık Değişimi ve Gecikmesi
Kaynaklar - Konu
Hava Basıncı, Atmosfer Dolaşımı ve Rüzgârlar
7. Bölüm: Hava Basıncı ve Ölçülmesi
7.1 Gazlarla İlgili Temel Kavramlar ve Yasalar
7.1.1 Kinetik Enerji
7.1.2 Boyle Yasası
7.1.3 Charles Yasası
7.2 Gazların Davranışı ve Hava Basıncı
7.2.1 İdeal Gaz Yasası
7.2.2 Hidrostatik Eşitlik
7.2.3 Hipsometrik Eşitlik
7.2.4 Basıncın Yükseklikle Değişimi
7.3 Hava Basıncının Ölçülmesi
7.4 Deniz Düzeyi Basıncı
7.4.1 Atmosfer Basıncının Deniz Düzeyine İndirgenmesi
7.4.2 Barometre Düzeltme Eşitlikleri
7.4.3 Barometre Düzeltmeleri ve DDB İçin Örnek 7.5 Yeryüzünde Kaydedilen En Düşük ve En Yüksek Basınç Değerleri
Kaynaklar - Bölüm: Hava Haritaları ve Çözümlemesi
8.1 Yüzey Hava Haritaları
8.1.1 Alçak Basınç
8.1.2 Yüksek Basınç
8.2 Standart Basınç Düzeyi Haritaları
8.2.1 Yüksek Atmosfer Alçak ve Yüksek Merkezleri
8.2.2 Yüksek Atmosfer Oluk ve Sırtları
8.3 Hava Tahmin Raporları Nasıl Hazırlanır?
Kaynaklar - Bölüm: Hava Hareketlerini Oluşturan Kuvvetler
9.1 Meteorolojide Kullanılan Koordinat Sistemleri
9.2 Basınç Gradyanının Oluşumu ve Termal Dolaşım
9.3 Basınç Gradyan Kuvveti
9.4 Koriyolis Kuvveti
9.5 Merkezkaç Kuvveti
9.6 Sürtünme Kuvveti
9.7 Jeostrofik Rüzgâr
9.8 Gradyan Rüzgâr
9.9 Rüzgâr Hızı ile Basınç Gradyan Kuvveti Arasındaki İlişki
9.10 Siklostrofik Rüzgâr
9.11 Sınır Tabakası Rüzgârları
Kaynaklar - Bölüm: Rüzgârın Ölçülmesi ve Tanımlanması
10.1 Rüzgârın Yönü ve Frekansı
10.2 Rüzgâr Hızı
10.3 Rüzgâr Hızının Gösterimi
10.4 Bofor Ölçeği
Kaynaklar - Bölüm: Dikey Hava Hareketleri, Kalınlık ve Basınç Hücreleri
11.1 Alçak ve Yüksek Basınçlarda Yatay ve Dikey Hava Hareketlerinin Tanımlanması
11.2 Basınç, Sıcaklık ve Kalınlık Arasındaki İlişkiler
11.3 Basınç Hücrelerinin Dikey Yapısı
11.3.1 Soğuk Çekirdekli Sığ Yüksek Basınç Sistemi
11.3.2 Sıcak Çekirdekli Derin Yüksek Basınç Sistemi
11.3.3 Soğuk Çekirdekli Derin Alçak Basınç Sistemi
11.3.4 Sıcak Çekirdekli Sığ Alçak Basınç Sistemi
11.4 Hava Basıncı, Sıcaklık ve Yoğunluk İlişkisindeki Karışıklıklar
Kaynaklar - Bölüm: Atmosfer Dolaşımı
12.1 Atmosfer Hareketlerinin Ölçekleri
12.2 Küresel Atmosfer Dolaşımı
12.2.1 Basit Küresel Atmosfer Dolaşımı
12.2.2 Üç Hücreli Dolaşım Modeli ve Büyük Basınç ve Yüzey Rüzgârı Sistemleri
12.2.3 Geniş Alanlı Yüzey Basınç ve Rüzgâr Sistemleri
12.2.4 Basınç ve Rüzgâr Sistemlerinin Yeryüzündeki Dağılışı
12.3 Genel Atmosfer Dolaşımındaki Değişiklikler ve Musonlar
12.3.1 Etki Alanlarının Mevsimlik Değişimi
12.3.2 Musonlar
Özel Konu (1): El Niño-Güney Salınımı Olayı
Kaynaklar - Bölüm: Yüksek Atmosfer Batı Rüzgârları ve Jet Akımları
13.1. Batı Rüzgârları
13.2. Jet Akımları
13.3 Batı Rüzgârlarındaki Jet Akımları ve Rossby Dalgaları
13.4 Rossby Dalgaları ve Yerküre’nin Isı Dengesi
Kaynaklar - Bölüm: Mezo Ölçekli Dolaşım ve Yerel Rüzgarlar
14.1 Deniz ve Kara Meltemleri
14.1.1 Deniz Meltemi
14.1.2 Kara meltemi
14.2 Vadi ve Dağ Meltemleri
14.2.1 Vadi Meltemi
14.2.2 Dağ Meltemi
14.3 Fön Rüzgârları
14.3.1 Adyabatik Isınma ve Soğuma
14.3.2 Fön Rüzgârlarının Oluşumu ve Özellikleri
14.3.3 Fön ve Fön Benzeri Rüzgârların Etkileri
Kaynaklar - Konu
Hidrolojik Döngü, Atmosferde Nem, Kararlılık, Bulut, Sis ve Yağış
15. Hidrolojik Döngü ve Atmosferde Nem
15.1 Yerküre’nin Su Kaynakları, Hidrolojik Döngü ve İklim
15.1.1 Hidrolojik Döngü
15.1.2 Hidrolojik Denge
15.2 Suyun Durum Değişiklikleri
15.3 Buharlaşma ve Terleme
15.4 Atmosferde Nem
15.4.1 Havanın Doyması
15.4.2 Nem Kavramları
15.4.3 Bağıl Nem Değişiklikleri
15.4.4 Bağıl Nemin Doğal Değişimleri
15.4.5 Doyma Noktası
15.4.6 Hava Nemi Ölçümleri
Kaynaklar
16.Bölüm: Adyabatik Sıcaklık Değişiklikleri ve Kararlılık
16.1 Adyabatik Sıcaklık Değişiklikleri
16.1.1 Hissedilir Isı
16.1.2 Gizli Isı
16.1.3 Termodinamiğin Birinci Yasası
16.1.4 Atmosferde Yükseklikle Sıcaklık Değişimi
16.1.5 Adyabatik Sıcaklık Değişme Oranı
16.1.6 Yükselmeyle Yoğunlaşma Düzeyi (LCL)
16.2. Atmosferde Kararlılık
16.2.1 Genel Kararlılık Koşulları ve Kuralları
16.2.2 Kararlılık Kuralları
16.2.3 Yükselmeyle Yoğunlaşma Düzeyinde Bulut Oluşumu
16.2.4 Kararlılıktaki Günlük Değişimler ve Hava
16.2.5 Kararlılık ve Hava Kirliliği
16.2.6 Kararlılığı Değiştiren Etmenler
16.2.7 Kararlılığın Görsel Belirtileri
Özel Konu (2): Yüksek Atmosfer Sondajları İçin Kullanılan Logaritmik Diyagramlar:
Skew-T Log-P Diyagramı
Kaynaklar
- Bölüm: Bulut Oluşum Süreçleri ve Bulut Çeşitleri
17.1 Bulut Oluşumu Süreçleri
17.1.1 Soğuma Olmaksızın Hava Kütlelerinin Karışması ile Bulut Oluşumu
17.1.2 Yükselme Olmaksızın Soğuma ile Bulut Oluşumu
17.1.3 Yükselme Yoluyla Soğuma ve Bulut Oluşum Düzenekleri
17.2 Bulut Çeşitleri ve Sınıflandırılması
17.2.1 Şekillerine Göre Bulut Sınıflandırması
17.2.2 Yüksekliklerine Göre Bulut Sınıflandırması
17.2.3 Bulut Alt Çeşitleri
Kaynaklar - Bölüm: Sis Oluşumu ve Çeşitleri
18.1 Soğuma Yoluyla Oluşan Sisler
18.1.1 Radyasyon Sisi
18.1.2 Adveksiyon Sisi
18.1.3 Yamaç Sisi
18.2 Buharlaşma Yoluyla Oluşan Sisler
18.2.1 Buhar Sisi
18.2.2 Cephesel Sis
Kaynaklar - Bölüm: Yağış Oluşumu, Çeşitleri ve Yapay Yağış
19.1 Yağış Oluşumu
19.1.1 Yoğunlaşma Çekirdekleri
19.1.2 Yağmur Damlalarının Büyümesi
19.1.3 Yağmur Damlalarının Soğuk Bulutlarda Büyümesi (Bergeron-Findeisen Süreci)
19.1.4 Yağmur Damlalarının Sıcak Bulutlarda Büyümesi (Çarpışma-Birleşme Süreci)
19.2 Yağış Çeşitleri
19.3 Yağışın Süresi ve Şiddeti
19.4 Bulut Tohumlama ve Yapay Yağış
19.4.1 Bulut Tohumlama Çeşitleri
19.4.2 Sıcak Bulutların Tohumlanması ve Değiştirilmesi
19.4.3 Soğuk Bulutların Tohumlanması ve Değiştirilmesi
19.4.4 Uygulamaya İlişkin Bazı Ayrıntılar
19.4.5 Dolaylı Modifikasyonlar
19.4.6 Bulut Tohumlamanın Çevresel, Sosyoekonomik ve Yasal Sonuçları
19.5 Yağış ölçümü
Özel Konu (3): Türkiye’de Bulut Tohumlama ve Yapay Yağış Uygulamaları
Kaynaklar - Bölüm: Yağış Klimatolojisi
20.1 Yıllık Ortalama Yağış Dağılışı ve Nedenleri
20.1.1 Yerküresel Etmenler
20.1.2 Coğrafi Etmenler
20.2 Yağış Rejimi Bölgeleri
20.2.1 Ekvatoral Yağış Rejimi ve Bölgesi
20.2.2 Tropikal Yağış Rejimi ve Bölgeleri
20.2.3 Subtropikal Çöl Rejimi ve Bölgeleri
20.2.4 Subtropikal Akdeniz Yağış Rejimi ve Bölgeleri
20.2.5 Orta Enlem Yağış Rejimleri ve Bölgeleri
20.2.6 Polar Yağış Rejimi ve Bölgesi
20.2.7 Tropikal Muson Yağış Rejimi ve Bölgeleri
20.3 Türkiye’nin Yağış Klimatolojisi
20.3.1 Ortalama Yağış Dağılışı
20.3.2 Yağış Rejimi
20.3.3 Yağışın Yıllar Arası Değişkenliği
20.4 Türkiye Yağışlarının Klimatolojik Olasılıkları
Özel Konu (4): Kuraklık: Belirlenmesi, Nitelendirilmesi ve İzlenmesi
Kaynaklar - Konu
Hava Kütleleri, Cepheler, Siklonlar ve Şiddetli Hava Olayları
21. Bölüm: Hava Kütleleri
21.1 Temel Kavramlar
21.2 Hava Kütlelerinin Kaynak Bölgeleri
21.3 Hava Kütlelerinin Sınıflandırılması
21.4 Hava Kütlelerinin Modifikasyonları
21.4.1 Termodinamik Modifikasyonlar
21.4.2 Mekanik Modifikasyonlar
21.5 Gezegensel Cephe Kuşakları ve Hava Kütleleri
21.5.1 Gezegensel Cephe Kuşaklarının Dağılışı
21.5.2 Hava Kütlelerinin Özellikleri ve Dağılışları
21.6 Akdeniz Havzası’nda ve Türkiye’de Etkili Olan Hava Kütleleri
21.6.1 Egemen Hava Akımları
21.6.2 Kışın Etkili Olan Hava Kütleleri
21.6.3 Yazın Etkili Olan Hava Kütleleri
Kaynaklar - Bölüm: Cepheler ve Hava Olayları
22.1. Giriş
22.2 Cepheler ve Meteorolojik Özellikleri
22.2.1 Soğuk Cephe
22.2.2 Sıcak Cephe
22.2.3 Oklüzyon Cepheler
22.2.4 Duralar Cephe
Kaynaklar - Bölüm: Orta Enlem Siklon ve Antisiklonları
23.1 Orta Enlem Siklonları
23.1.1 Orta Enlem Siklonlarının Başlıca Özellikleri
23.1.2 Orta Enlem Siklonlarına Bağlı Rüzgar Değişimleri
23.1.3 Siklon Hareketinin Yönü ve Hızı
23.1.4 Orta Enlem Siklonlarının Oluşumu
23.1.5 Orta Enlem Antisiklonunun Oluşumu
23.2 Orta Enlem Siklonunun Yaşam Döngüsü
23.3 Orta Enlem Siklonunu Tanımlayıcı Hava Koşulları
23.4 Akdeniz Havzası Siklonları
23.4.1 Akdeniz Siklonlarının Jenetik Sınıflandırılması
23.4.2 Akdeniz Havzası Siklonlarının Oluşum Alanları
23.4.3 Akdeniz Havzası Siklon Yolları ve Frekansları
23.4.4 Orta ve Doğu Akdeniz Siklonları
23.4.5 Akdeniz Havzasına Dışarıdan Giren Siklonlar
Özel Konu (5): Bir Cephesel Alçak Basıncın 21-23 Ocak 2004’te Çanakkale Yöresinden Geçişi Sırasında Gözlenen Hava Değişimleri
Kaynaklar - Bölüm: Gökgürültülü Fırtınalar
24.1 Giriş
24.2 Tek Hücreli Gökgürültülü Fırtınalar
24.3 Çok Hücreli Gökgürültülü Fırtınalar
24.4 Süperhücre Gökgürültülü Fırtınaları
24.5 Cepheler ve Oraj Çizgileri
24.6 Gökgürültüsü, Şimşek ve Yıldırım
24.6.1 Maddenin Elektriksel Özellikleri
24.6.2 Gökgürültülü Fırtına Bulutunun Elektriksel Özellikleri
24.6.3 Gökgürültülü Fırtına Bulutunda Yük Alanlarının Oluşumu
24.6.4 Şimşek-Yıldırım ve Gökgürültüsü
Kaynaklar - Bölüm: Hortumlar ve Tropikal Siklonlar
25.1 Hortumlar
25.1.1 Hortum Gelişimi
25.1.2 Su Hortumları
25.1.3 Sinoptik Ölçekli Hortum Oluşum Koşulları
25.1.4 ABD’de Hortum Oluşturan Koşullar
25.2 Tropikal Siklonlar
25.2.1 Tropikal Siklonun Oluşumu ve Gelişme Aşamaları
25.2.2 Tropikal Siklonun Yapısı ve Özellikleri
25.2.3 Tropikal Siklonların Coğrafi Dağılışı
25.2.4 Tropikal Siklonun Yaşam Süresi
Özel Konu (6): Tornado Oluşumu İçin Örnekler
Kaynaklar - Konu
Uygulamalı ve Seçilmiş Konular
26. Bölüm: Atmosfer Optiği
26.1 Atmosferdeki Işık ve Renk Gösterileri
26.2 Işık Işınının Yansıması, Kırılması ve Kırınması
26.3 Işık Işınlarının Atmosferde Bükülmesi ve Sonuçları
26.3.1 Yüksekte Görünme Etkisi
26.3.2 Alçakta Görünme Etkisi
26.3.3 Büyük Görünme Etkisi
26.3.4 Küçük Görünme Etkisi
26.4 Seraplar
26.5 Güneş’in ve Ay’ın Yer Değiştirmesi
26.6 Yeşil Parıltı
26.7 Gökkuşağı
26.8 Işık Tacı
26.9 Işık Halkası
26.10 Hale
26.11 Yalancı Güneş
26.12 Güneş Kulesi
Kaynaklar - Bölüm: Hava Kirliliği ve Asit Yağışları
27.1 Başlıca Hava Kirleticileri
27.1.1 Kükürt Bileşikleri
27.1.2 Azot Bileşikleri
27.1.3 Ozon
27.1.4 Öteki Hava Kirleticileri
27.2 Hava Kirliliğinin Oluşumunu ve Dağılışını Denetleyen Etmenler
27.2.1 Atmosferik Kararlılık
27.2.2 Rüzgar Etmeni
27.2.3 Topografyanın Rolü
27.3 Hava Kirliliğini Arttıran Etmenler
27.4 Asit Birikimi ve Yağışı
27.4.1 Asit Birikiminin Oluşumu
27.4.2 Kaynak ve Birikim Alanları
27.4.3 Yağışın Asit Düzeyi
27.5 Hava Kirliliğinin ve Asit Birikiminin Denetlenmesi ve Önlenmesi
27.5.1 Türkiye’deki Yasal Düzenlemeler ve Uygulamalar
Özel Konu (7): Türkiye’de Hava Kirliliği Ölçümleri: Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı
Özel Konu (8): ABD’de SO2 Salımlarının Salım Ticareti ile Sınırlandırılması
Kaynaklar - Bölüm: İklimsel Rahatlık ve İnsan Sağlığı
28.1 İklimsel İnsan Rahatlığı
28.2 İklimsel Rahatlık İndisleri
28.2.1 Nemlilik İndisi
28.2.2 Islak Hazne Sıcaklığı
28.2.3 Hissedilen Sıcaklık – Bir Isı-Nem İndisi Olarak
28.2.4 Hissedilen Sıcaklık – Bir Rüzgar Soğuğu İndisi Olarak
28.3 İndislerin Kullanımı
28.4 İklim Değişikliği ve İnsan Sağlığı
28.4.1 Sıcaklık Öngörüleri
28.4.2. Küresel Isınmanın Uç Sıcaklık Değerlerine Etkileri
Kaynaklar - Bölüm: İklimlerin Sınıflandırılması
29.1 Küresel İklimleri Sınıflandırma Düşüncesi
29.2 İklim Sınıflandırma Yaklaşım ve Yöntemleri
29.2.1 Radyasyona Dayanan İklim Sınıflandırmaları
29.2.2 Hava Sıcaklığına Dayanan İklim Sınıflandırmaları
29.2.3 Yağışa Dayanan İklim sınıflandırmaları
29.2.4 Buharlaşma-Terlemeye ve Toprak-nem Dengesine Dayanan İklim Sınıflandırmaları
29.2.5 Bitki Örtüsü ve Toprak Özelliklerine Dayanan İklim Sınıflandırmaları
29.2.6 Köppen-Geiger İklim Sınıflandırması
29.2.7 Strahler ve Trewartha’nın Yaklaşımına Göre Köppen-Geiger Sınıflandırma Sisteminin Klimatolojisi
Kaynaklar
Ekler
Ek A Bilimsel Sayı ve İşaret Sistemi
Ek B Uluslararası Bilimsel Ölçü Birimleri Sistemi (SI)
Ek C Bazı Birim Dönüşümleri, Evrensel Sayılar ve Nicelikler
Ek D Elementlerin Listesi
Ek E Sıcaklık Birimleri Arasında Dönüşümler
Ek F Çanakkale’nin Ortalama Sıcaklık İstatistikleri
Ek G Barometre Değerinin Düzeltilmesi ve Deniz Düzeyine İndirgenmesi
Ek H Sinoptik Gözlem Kodlarının Açıklanması, İstasyon Modelleri ve Hava Haritalarına İşlenmesi
Ek I Hız Birimleri Arasında Dönüşümler
Ek J Hava Kalitesi Birimleri
Kaynaklar
Dizin
Değerlendirmeler
Henüz değerlendirme yapılmadı.